Content area
Full text
Özet
Dagistan'da ve Çeçenistan'da Rus istilasina karsi Naksibendî-Halidî müritlerince organize edilen bir direnis hareketi baslamistir. Hizla yayilan bu hareket Ruslar tarafindan "müridizm" olarak tesmiye edilmistir. 19. Yüzyilda Kuzey Kafkasya'da yayilan ve güçlü bir toplumsal taban edinen müridizm hareketinin kumsallasmasi ve bir devlete dönüsmesi söz konusudur. Bu devletlesme süreci öncelikli olarak bir hukuk sisteminin Kafkasya toplumu üzerinde uygulanmak istenmesi ile tezahür etmistir. Devletlesmenin en önemli belirtisi ise isgalci Ruslara karsi yürütülen gazavattir.
Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Müridizm, Sufizm, Samil, , Naip, Gazavat, Rusya, Kolonizasyon
Abstract
Against Russian invasion a resistance movement which had been organised by Naqshibandî-Khalidî murids started in Daghestan and Chachnia. This movement, which had been quickly spread, was named as muridism by Russians. In the nineteenth century, isntitutionalism and nationalism of muridism action, which had been spread on Northern Caucasus and had acquired a social base, was in question. This nationalism process had occured via implementing a law system on Caucasus community primarily. The most indicative part of this nationalism was gazavat, which had been maintaining against Russians.
Key Words: Caucasus, Muridism, Sufism, Shamil, Naib, Gazavat, Russia, Colonisation
(ProQuest: ... denotes non-US-ASCII text omitted.)
GIRIS
Islam tasavvuf geleneginde mürit, öncelikle kendisini seriata yani Islam hukukuna adamis kisidir.1 Mürit kelimesi ile seyhine ya da mürsidine gönülden bagli olan, ona kendisini adeta ölü gibi teslim eden kimse kastedilse de mürit ve müridizm kavramlari, Kafkasya'da içinde bulunulan sartlara göre yepyeni bir anlam kazanmistir: Yine tasavvufla ilgili olmakla birlikte bu kez itaat ve teslimiyet anlayisi Rus istilasina karsi direnisi gerçeklestiren askerî örgütlenmeye uygulanmistir. Ruslar Kafkasya'da Hiristiyanliga karsi mücadele eden yari politik, yari dinî bir hareket olarak tanimladiklari Müridizm kavramini kendilerini mürit diye tanimlayan Naksibendî-Halidî müntesiplerinden hareketle türetmislerdir.2 Bu baglamda müridi bir din savasçisi olarak nitelemek mümkündür.3 Ruslara karsi direnisi örgütleyen ve yürütenler Halidî sufîler olsa da bu harekete katilan her direnisçi bu tarikatin müntesibi degildi. Tarikatin mürside siki baglilik ve itaat prensibinin bu savasçi organizasyona uygulanan bir nevi disiplin saglama araci olarak kullanildigi söylenebilir. Tarikatin temel düsturu herkesi sufî yapmaktan ziyade herkesin seriata riayet ve Islam peygamberinin sünnetine uygun yasamasini temin etmek idi. Bu manada Kafkasya'da muktedir olduklari her Müslüman toplumu bu sartlara uymaya zorluyorlardi. Diger taraftan direnis hareketine önderlik eden sufî imamlar da bu sartlara riayet etme kaydi ile fakat sufî olma sarti aramaksizin savasçi...