Content area
Full text
ABSTRACT21
In modern Turkish linguistics modal words have not been investigated from the scientific point of view as parts of speech. In article attempt of consideration of modal words as parts of speech becomes. The author on an extensive linguistic material has studied prominent features of modal words in Turkic languages.
Keywords: modal words, linguistics, a part of speech, Turkic languages
Miiasir türk dilçilik adabiyyatinda modal sözlar kömakci nitq hissasi kimi elmi cahatdan tadqiq olunmamis. va onlann miistaqil nitq hissasi ila kömakci nitq hissasi arasinda Orta Asiyada mövcud olmasi biza asas verir ki, bu kömakci nitq hissasini semantik morfoloji va sintaktik cahatdan xarakteriza edak:
Malumdur ki, semantik planda modal sözlar i§, giri§, a§ya, alamat va keyfiyyat haqqinda verilan hökmün gerçakliyini, haqiqiliyini, zaruriliyini ya tasdiq, ya da inkar edan mantiqi-qrammatik kateqoriyadir, daniçanin söyladiyi fikra münasibat bildirir. Qeyd etmak lazimdir ki, modal sözlar oguz qurubu türk dillarinda semantik planda takca ara söz va ara cümla kimi yox, ham da söz-cümla kimi çixis. edir. hamçinin da tarkibi xabarin komponenti kimi özünü göstarir.
Müasir türk dilçiliyinda modallaçma prosesi müstaqil sözlarin kömakci sözlara dogru inkiçaf prosesi onlann iki tarafli qrammatik alaqa yaratma xüsusiyyati olmasi ba§qa sözla özündan avval özündan sonra galan sözlari bir-biri ila alaqalandiran bir vasita kimi da istifada edilmasi naticasinda bas. verir.
Ilk marhalada bu proses çox zaif gedir, asasan münasibat (qrammatik münasibat) ifada etmak sonraki marhalada nisbatan süratlanarak qrammatik münasibat va alaqa yaratma mana calan yaradir, ya da bunu müayyan §araitda yaratmaq mümkündür. Bundan alava, ilk marhalada inkiçaf prosesi, yani münasibat ifadaetma xüsusiyyati hamin sözlarin mansubu oldugu müstaqil nitq hissalarinin hüdud çarçivasinda baçlayir va davam edir. Bunun naticasinda da müstaqil nitq hissalari içarisinda yeri galdikca yarim müstaqil mövqeda içqlanan va münasibat bildiran müayyan qurumlar farqlanir. Yeri galmiçkan, qeyd etmak lazimdir ki, bir sira tadqiqat asarlarinda bu qruplar ya mansub olduqlan nitq hissalarindan kanarda kömakci adiar, baglayici sözlar va s. adiar altinda hibrit, yani ham müstaqil, ham da kömakci saslar kimi aynca va ya da kömakci nitq hissalarinin tarkibinda keçici qruplar kimi tasdiq olunmahdir. Bu cahatdan yalniz fellar müstasnadir. Cünki fellarin içarisinda kömakci fellar qrupu farqlandirilir. Zannimizca, kömakci nitq hissalarina dogru inkiçaf prosesi müstaqil nitq hissalari hüdudu dairasinda baçladigina gora keçici qrupu eia müstaqil nitq hissalarinin özlarinin da içarisinda ayinb lonlann kömakci vasitalara neca çevrilmasi xattini...