Content area
Full Text
Öz
Altay Türkleri çok zengin sözlü kültür ürünlerine sahiptir. Buna bağlı olarak Altaylıların zengin bir destan külliyatı bulunmaktadır. Çalışmamızda Altay Türk destanlarından Maaday-Kara 'da yer alan ve şamanist düşüncenin sonucu meydana gelen dünya tasarımı incelenmiştir. İnceleme sonucunda Maaday-Kara Destanı'nda şamanist dünya görüşünün bir sonucu olarak evrenin gökyüzü, yeryüzü ve yeraltı olarak üç kozmik kuşaktan meydana geldiği görülmüştür. Sadece olağanüstü güce sahip olan destan kahramanları bu kuşaklar arasında geçişi yapabilmektedir. Sıradan kişilerden farklı olağanüstü güçlerle donatılmış destan kahramanları, göğe ve yeraltına çeşitli yolculuklar yaparak yeryüzünü çeşitli tehlikelerden korumakta, yeryüzündeki dengeyi sağlamaya çalışmaktadırlar. Maaday-Kara Destanı'nda mitolojik düşüncenin sonucunda ortaya çıkmış şamanist dünya modeli hâkimdir.
Anahtar Kelimeler: Maaday-Kara, destan, şamanizm, evren.
Abstract
Altay Turks have very rich verbal cultural products. Accordingly, the Altai have a rich epic collection. In our work, the shamanist world design was examined in Maaday-Kara from Altay Turkish epics. As a result of the examination, it is seen that in the Epic of Maaday-Kara, as a result of the shamanistic worldview, the universe has come to the three cosmic zones as the sky, the earth and the underworld. Only epic heroes with extraordinary powers can make a transition between these zones. The epic heroes try to maintain balance on earth by protecting the earth from various hazards by making various trips to the sky and underground. The Epic of Maaday-Kara has a shamanist world model that emerged as a result of mythological thought.
Keywords: Maaday-Kara, epic, shamanism, universe.
1.GİRİŞ
Altay toprakları, Avrasya kıtasının ortasında bulunmakta olup Rusya Federasyonu sınırları içinde özerk bir cumhuriyettir. Komşuları Moğolistan, Çin, Kazakistan Cumhuriyeti, Tuva ve Hakasya Cumhuriyeti'dir. Altaylılar günümüzde yaşayan Türklerin atalarıdır. Altay jeopolitik konumu itibariyle tarihin değişik zamanlarında farklı kültürleri birleştirmiştir. 1756 tarihinde Orta Asya'da gelişen tarihî olaylar sonucunda çoğu Rus İmparatorluğu'nun egemenliğine girmiştir.
Altay Türkleri çok zengin sözlü kültür ürünlerine sahiptir. Bu anlamda zengin bir destan külliyatı bulunmaktadır. Altay Türkleri, masal ve destan için umumi olarak "çörçök" (masal) terimini kullanmaktadır. Destanı masaldan ayırmak için de "kay-çörçük" veya "kaylap aydar çörçük" (kayçı tarafından anlatılan masal) terimini kullanırlar. Destan anlatıcısına da "kayçı" adı verilir. Destan söylemek anlamında da "kayla-" fiili kullanılır (Bekki, 2001, s.12). Kayçı adı verilen anlatıcılar, destanları, "topşuur" denilen çam veya sedir ağacından yapılan, yaklaşık 78 cm boyunda ve telleri at kılı olan bir saz eşliğinde...