Sorgulama formlari ne kadar anlasilir? Yas, egitim düzeyi ve anlama testi skorunun cevaplarin dogruluguna etkisi/How understandable are questionnaires? The effect of age, level of education, and comprehension test score on the accuracy of answers

Headnote

Özet

Amaç: International Prostate Symptom Score (IPSS) güncel üroloji pratiginde en sik kullanilan semptom skorlarindan biridir. Bu çalismada IPSS sorgulama formuna verilen cevaplarin dogrulugu ile yas, egitim seviyesi ve anlama düzeyi arasindaki iliski incelendi.

Gereç ve yöntem: Üroloji poliklinigine herhangi bir nedenle basvuran 20-83 yas arasinda degisen toplam 238 erkek hasta degerlendirmeye alindi. Hastalardan IPSS sorgulama formunu ve anlama düzeyini degerlendiren bir testi doldurmalari istendi. Takibeden 48-96 saat sonrasinda IPSS formu doktor yardimiyla bir kez daha dolduruldu. Hasta tarafindan ve doktor yardimiyla doldurulmus olan IPSS degerleri arasindaki farkin, yas, egitim düzeyi ve anlama düzeyi ile iliskisi incelendi.

Bulgular: Lise ve üzeri egitim seviyesine sahip kisilerde hasta tarafindan ve doktor yardimiyla doldurulan IPSS arasinda anlamli fark bulunmadi. Yasi 60 ve üzeri olan hastalar ve anlama testinden 50/100 ve altinda puan alan hastalar için hasta tarafindan ve doktor yardimiyla doldurulan IPSS anlamli olarak farkliydi.

Sonuç: Ileri yastaki ya da egitim düzeyi düsük olan hastalar için IPSS sorgulama formunun bir doktor yardimiyla doldurulmasini öneririz. Ayrica, süpheli durumlarda anlama testinden yararlanilmasinin semptomlarin ve buna bagli olarak tedavi seçeneklerinin degerlendirilmesi açisindan önemli oldugunu düsünmekteyiz.

Anah tar söz cük ler: Benign prostat hiperplazisi; sorgulama formlari; The International Prostate Symptom Score.

Abstract

Objective: The International Prostate Symptom Score (IPSS) is one of the most frequently used symptom scores in current urology practices. In the present study, the relationship between the accuracy of the answers to the IPSS questionnaire and age, level of education, and the level of comprehension was investigated.

Materials and methods: Two hundred thirty-eight male patients aged 20-83 years presenting to the urology outpatient clinic for any reason were evaluated. Patients were asked to complete IPSS questionnaire and a test to evaluate the level of comprehension. After 48-96 hours, the IPSS form was recompleted with the assistance of the physician. The relationship of the difference between the self-administered and physician-assisted IPSS; to age, level of education, and the level of comprehension was evaluated.

Results: Among the patients with a high school or higher level of education, no significant difference was found between the self-administered and physician-assisted IPSS. Self-administered forms were significantly different from physician-assisted IPSS for patients ≥60 years and for patients with a score of ≤50/100 on the comprehension test.

Conclusion: We suggest to complete the IPSS with the assistance of a physician for patients with advanced age or low education level. Furthermore, we think that using comprehension test in uncertain cases are important in evaluating the symptoms, thus treatment options.

Key words: Benign prostate hyperplasia; questionnaires; The International Prostate Symptom Score.

Gelis tarihi (Submitted): 07.09.2009

Düzeltme sonrasi kabul tarihi (Accepted after revision): 25.10.2009

Hastanin kendi sagligi ile ilgili algilamasi hayat kalitesi açisindan son derece önemli ancak kisiye özel ve subjektif bir bilgidir. Tedavi ve takipte standart algoritmalarin izlenebilmesi için bu bilginin sayisallastirilmasi önemlidir. Bu amaçla birçok sorgulama formu hazirlanmis ve bütün dünyada giderek artan siklikta kullanilmaya baslanmistir.[1] Üroloji pratiginde en sik kullanilan sorgulama formlarindan biri olan International Prostate Symptom Score (IPSS), Amerikan Üroloji Birligi tarafindan gelistirilen ve AUA-7 olarak bilinen sorgulama formuna semptomlarin hayat kalitesi üzerindeki etkisini sorgulayan bir soru eklenmesiyle olusturulmustur.[2,3] Sorgulama formlarinin yadsinamaz yararlarina ragmen saglayabilecegi bilgi, kisinin dilbilgisi, algilama düzeyi, o anki duygu durumu ve bunlari dolayli olarak etkileme olasiligi olan yas ve egitim düzeyi parametrelerinden etkilenebilir.[4] Biz bu çalismamizda, hastalar tarafindan IPSS sorgulama formuna verilen cevaplarin dogrulugunun, egitim seviyesi, yas ve anlama düzeyi ile olan iliskisini inceledik.

Gereç ve yöntem

Üroloji poliklinigine herhangi bir nedenle basvuran yaslari 20-83 arasinda degisen ve daha öncesinde IPSS uygulanmamis olan toplam 238 erkek hasta degerlendirmeye alindi. Hastalar yas, egitim durumu (en son bitirdigi okul), nörolojik herhangi bir hastalik olup olmadigi (Alzheimer gibi) sorgulandi. Egitim düzeyi ilkokul, ortaokul, lise ve üniversite olarak gruplandirildi. Hastalara Türk Üroloji Dernegi tarafindan valide edilmis olan IPSS formu verilerek yardim almadan doldurmalari istendi. Daha sonra hastalara anlama düzeyinin ölçülebilmesi için, hizli okuma kurslarinda kullanilan, tibbi terimler içermeyen kisa bir metin verilip, süre sinirlamasi olmadan okumalari ve bu metin ile ilgili 6 sorudan olusan çoktan seçmeli testi cevaplandirmalari istendi. Ikinci ziyarette IPSS formu doktor yardimiyla dolduruldu. IPSS formunun hasta tarafindan ve doktor yardimiyla doldurulmasi arasinda 48-96 saat süre geçmesi saglandi.

Hastalar yaslarina, ögrenim durumlarina ve anlama testinden aldiklari puana göre gruplandirildi. Hasta tarafindan ve doktor yardimiyla doldurulmus olan IPSS skorlari arasindaki farkin; yas, egitim ve anlama düzeyini ölçen test skoru ile iliskili olup olmadigi incelendi. Istatistiksel degerlendirme için one-way Anova testi kullanildi.

Bulgular

Çalismaya alinan 238 erkek hastanin 28'i (%11.8) üniversite, 53'ü (%22.3) lise, 29'u (%12.1) ortaokul ve 128'i (%53.8) ilkokul mezunu idi. Hastalarin kendi basina ve doktor yardimiyla doldurduklari ortalama IPSS degerleri Tablo 1'de verilmistir. Lise ve üzeri egitim seviyesine sahip grupta her iki IPSS degeri arasinda anlamli fark bulunmazken (p>0.05), egitim düzeyi ilkokul ve ortaokul olan gruplarda aradaki fark anlamli bulundu (p<0.05).

Kendi basina ve doktor yardimiyla doldurulan IPSS degerleri arasinda, yasa göre degerlendirildiginde, 60 yas ve üstü grupta (Tablo 2) ve anlama testi skorlarina göre degerlendirildiginde 50/100 ve altinda puan alan hastalarda istatistiksel anlamli fark bulundugu gözlendi (Tablo 3).

Tartisma

Günümüzde üroloji pratiginde farkli konularda hazirlanmis birçok sorgulama formu kullanilmaktadir. Bunlar çok titiz çalismalar sonunda, olabildigince basit, kisa ve anlasilir olarak hazirlanmislardir. IPSS tüm dünyada sorgulama formlari arasinda en sik kullanilanlardan birisidir. Kisa sürede oldukça popüler olmus, farkli dillere çevrildikten sonra valide edilmis ve birçok ülkede kullanilmaya baslanmistir.[5] IPSS'in kullanilmaya baslanmasindan sonra yapilan çalismalarda güvenilir ve basit bir degerlendirme yöntemi oldugu, egitim düzeyi ve sosyodemografik degiskenlerden etkilenmedigi bildirilmistir.[1,6] Ancak bizim klinik gözlemimiz, birçok hastanin IPSS formunu doldurmakta güçlük çektigi seklindeydi. Amerika Birlesik Devletleri'nde yapilan bir arastirma IPSS'in ürologlarin %60'i tarafindan kullanildigini göstermistir.[ 1] Benzer bir çalismada Fransa'da IPSS kullanimi %70 oraninda bulunmustur.[7] Bu sonuçlar, baska ülkelerde de IPSS ile ilgili bizim klinik gözlemimize benzer bulgularin oldugu seklinde yorumlanabilir. Biz bu çalismada, çalismaya katilan kisilerin sorgulama formunu dogru doldurma oranlarinin yas, egitim düzeyi ve anlama kapasitesi ile degisimini irdeledik.

Sorgulama formlari, baska bir kisiye gereksinim duyulmamasi ve formu doldurmaya yardim eden kisinin sonuçlar üzerindeki potansiyel etkisini engellemek amaciyla, hastanin kendi basina doldurmasi planlanarak hazirlanmistir.[1] Ancak okuryazar olmayanlarda veya görme özürlülerde sorgulama formlari kaçinilmaz olarak yardimla doldurulmak zorundadir. Bu konuda yapilan çalismalar, formu doldurmaya yardim eden kisi ilave katkida bulunmadigi sürece, sorgulama formlari hastanin kendisi veya saglik çalisani yardimiyla dolduruldugunda birbirine yakin skorlar elde edildigini göstermistir.[8-10] Bizim çalismamizda da egitim düzeyi yüksek, yasi genç ve anlama kapasitesi %50'nin üzerinde olanlarda hasta tarafindan ve doktor yardimiyla doldurulan sorgulama formlarinda elde edilen skorlar arasinda anlamli fark tespit edilmedi.

Ispanya'da yapilan 666 benign prostat hiperplazi hastasini içeren bir çalismada egitim seviyesini de kapsayan birçok sosyodemografik degiskenin semptom skoru üzerine etkisi incelenmistir. Düsük egitim seviyesinin semptom skoru üzerindeki etkisi sinirli bulunurken, özellikle agri ve depresyon/anksiyete ile birlikte oldugunda ciddi etkisi olabilecegi gösterilmistir.[ 4] Bizim çalismamizda da 60 yas altindaki kisilerin 60 yas ve üstünde olanlara göre IPSS formunu dogru doldurma oranlari anlamli olarak daha iyi bulundu. Ancak çalisma grubumuzda 60 yas altindaki grubun ortalama egitim seviyesi daha yüksekti. Bu iki grup arasindaki farkin nedeni egitim seviyesi olabilecegi gibi yasa bagli mental degisiklikler de olabilir ve bunun daha genis çalismalarla irdelenmesi gerektigi kanisindayiz. Olgularimizda 60 yas alti grupla 60 yas ve üstü grubun homojen olmamasi çalismanin zayif yönlerinden birini olusturmaktadir.

Netto ve ark.[2] yaptiklari çalismada egitim seviyesinin IPSS skorlari üzerinde etkisi olmadigini göstermislerdir. Ancak bu çalismada, formlar doldurulmadan önce sorgulama formlari ve nasil doldurulacagi hakkinda egitim verildigi bildirilmistir. Bu yaklasim sonuçlar üzerinde özelikle düsük egitim grubundaki hastalar lehine etkili olmus olabilir.[2] Bozlu ve ark. [10] çalismalarinda egitim düzeyinin etkili olmadigini göstermislerdir. IPSS'in valide edilmis Portekizce versiyonu ile Brezilya'da ve Ispanyolca versiyonu ile Arjantin'de yapilan baska bir çalismada, hastalar egitim düzeylerine göre iki gruba ayrilmis ve Arjantin'de daha belirgin olmak üzere, her iki ülkede de egitim düzeyi düsük olan grubun sorgulama formunu tam doldurma oraninin düsük oldugu gösterilmistir. Ancak sadece Arjantin grubundaki fark istatistiksel olarak anlamli bulunmustur.[11] Bizim çalismamizda da, egitim düzeyi ilkokul ve ortaokul olan gruplarda, hastanin kendisi ve doktor yardimiyla doldurulan formlar arasinda istatistiksel anlamli fark bulundu.

Bir sorgulama formunu dogru anlamak ve dogru kullanmak için o dile hakim olmak son derece önemlidir. Birçok ülkede azimsanmayacak sayida kisinin anadili resmi dilden farkli ve resmi dile hakimiyeti sinirli olmasina ragmen, valide edilmis sorgulama formu sadece resmi dilde elde edilebilir. Dogal olarak bu kisilerin tek basina doldurduklari sorgulama formlarinin sonuçlari süphelidir. Orijinal IPSS formunda kullanilan kelimeler birçok kisi için ileri egitim seviyelerine kadar sik rastladigi ve rutin kullandigi kelimeler degildir.[12] Ayrica bu çalismaya katilan kisilerin %28'inin okuma düzeyinin kendilerinin bildirdigi egitim düzeyinden anlamli olarak düsük oldugu tespit edilmis ve hasta tarafindan bildirilen yüksek egitim düzeyinin tek basina IPSS formunu anlamak için yeterli olmayabilecegi vurgulanmistir. Bizim çalismamizda da benzer sonuçlar elde edilmistir. Yüksek egitim seviyesine sahip kisiler, IPSS formunu anlamli olarak daha dogru doldurmakla birlikte, bu her zaman dogru doldurma garantisi saglamamaktadir.

Johnson ve ark.[13] 300 hastanin katildigi çalismada hastalarin %78'inin kendi basina sorgulama formunu doldurabildigini ve ancak %16'sinin tüm sorulari anlayabildigini tespit etmislerdir. Ayrica genç hastalarin ve gelir düzeyi daha iyi olanlarin sorulari anlama oraninin hafifçe daha iyi oldugunu göstermislerdir. Bizim çalismamizda gelir düzeyi degerlendirmeye alinmadi, ancak 60 yas ve üzerinde sorulari anlama kapasitesinin azaldigi gösterildi.

IPSS formunu dogru doldurmak için öncelikle dogru anlamak gereklidir. Yas, egitim düzeyi gibi parametreler sorgulama formunu dogru anlamada etkili olmakla birlikte tek baslarina yeterli degildir ve kisinin o andaki anlama kapasitesinin degerlendirilmesi gerekir. Bizim çalismamizda anlama kapasitesi %50 üzerinde olan hastalarin sorgulama formunu dogru olarak doldurduklari tespit edildi. Bu yöntemin, gelistirilmeye açik olmakla birlikte, IPSS ve benzeri formlarin daha etkili kullanimi için objektif ve faydali bir yöntem oldugu düsünüldü.

Sonuç olarak, IPSS formlari hastalara doldurulmasi için verilirken hastanin yas ve egitim düzeyi göz önünde bulundurularak, ileri yastaki ve egitim düzeyi düsük olan hastalarin formlarinin doktor yardimiyla doldurulmasi ve süpheli durumlarda anlama testinden yararlanilmasinin semptomlarin ve buna bagli olarak tedavi seçeneklerinin dogru degerlendirilmesi açisindan önemli oldugunu düsünmekteyiz.

Çikar çatismasi

Yazarlar herhangi bir çikar çatismasinin söz konusu olmadigini bildirmislerdir.

References

Kaynaklar

1. Barry MJ. Evaluation of symptoms and quality of life in men with benign prostatic hyperplasia. Urology 2001;58:25-32.

2. Netto Júnior NR, de Lima ML. The influence of patient education level on the International Prostatic Symptom Score. J Urol 1995;154:97-9.

3. Stage AC, Hairston JC. Symptom scores: mumbo jumbo or meaningful measures? Curr Urol Rep 2005;6:251-6.

4. Badia X, Rodríguez F, Carballido J, García Losa M, Unda M, Dal-Ré R, et al. ESECI-98 Group. Influence of sociodemographic and health status variables on the American Urological Association symptom scores in patients with lower urinary tract symptoms. Urology 2001;57:71-7.

5. Badía X, García-Losa M, Dal-Ré R. Ten-language translation and harmonization of the International Prostate Symptom Score: developing a methodology for multinational clinical trials. Eur Urol 1997;31:129-40.

6. Moon TD, Brannan W, Stone NN, Ercole C, Crawford ED, Chodak G, et al. Effect of age, educational status, ethnicity and geographic location on prostate symptom scores. J Urol 1994;152:1498-500.

7. Duclos A, Touzet S, Perrin P, Colin C. Follow-up of IPSS scoring in teaching hospitals. Prog Urol 2007;17:65-8.

8. Plante M, Corcos J, Gregoire I, Belanger MF, Brock G, Rossingol M. The international prostate symptom score: physician versus self-administration in the quantification of symptomatology. Urology 1996;47:326-8.

9. Cam K, Akman Y, Çiçekci B, Senel F, Erol A. Mode of administration of international prostate symptom score in patients with lower urinary tract symptoms: physician vs self. Prostate Cancer Prostatic Dis 2004;7:41-4.

10. Bozlu M, Doruk E, Akbay E, Ulusoy E, Cayan S, Acar D, et al. Effect of administration mode (patient vs physician) and patient's educational level on the Turkish version of the International Prostate Symptom Score. Int J Urol 2002;9:417-21.

11. Rodrigues Netto N Jr, de Lima ML, de Andrade EF, Apuzzo F, da Silva MB, Davidzon IM, et al. Latin American study on patient acceptance of the International Prostate Symptom Score (IPSS) in the evaluation of symptomatic benign prostatic hyperplasia. Urology 1997;49:46-9.

12. MacDiarmid SA, Goodson TC, Holmes TM, Martin PR, Doyle RB. An assessment of the comprehension of the American Urological Association Symptom Index. J Urol 1998;159:873-4.

13. Johnson TV, Goodman M, Master VA. The efficacy of written screening tools in an inner city hospital: literacy based limitations on patient access to appropriate care. J Urol 2007;178:623-9.