Content area
Full text
Podstawowe zasady kanadyjskiego systemu wyborczego oparto na modelu brytyjskim1. Jak w Wielkiej Brytanii polegajy na wylonieniu od nowa skladu Izby Gmin-izby nizszej parlamentu federalnego, zlo-zonego takze ? Kró lowej, reprezentowanej przez gubernatora general-nego2 i izby wyzszej-Senatu3.
Wybory do Izby Gmin, jedynego organu wladzy na szczeblu fede-ralnym pochodzycego ? wyboró w powszechnych, rozstrzygajy, któ ra partia uzyska wiç kszosc mandató w w Izbie Gmin, a tym samym pod-stawy do utworzenia rzydu Kanady. Okres trwania Izby Gmin, zgod-nie ? artykulem 50 Aktu Konstytucyjnego ? 1867 roku, trwa piç c lat od daty zarzydzenia wyboró w, uwzglç dniajyc wczesniejsze jej rozwiy-zanie przez gubernatora generalnego, i nie dluzej. Czlonkowie Izby Gmin sy wybierani w jednomandatowych okrç gach wyborczych w na zasadzie wiç kszosci zwyklej (single-member plurality) - SMP. Zatem kandydat, któ ry otrzymal najwiç kszy liczbç glosó w w okrç gu, zdo-bywa mandat deputowanego (first-past-the-post). Po wyborach partia, któ ra uzyskala najwiç cej mandató w w Izbie Gmin zwykle tworzy rzyd, a jej lider zostaje premierem. Lider partii z drugy najwiç kszy licz-by deputowanych staje siç liderem oficjalnej opozycji. Jesli partia nie uzyska wiç kszoà ci, to wtedy tworzy rzyd mniejszosciowy. Formalnie gubernator generalny w formie proklamacji rozwiyzuje parlament i oglasza wybory, ale ta decyzja faktycznie podejmowana jest przez premiera.
W Konstytucji Kanady przyjç to zasadç generalny, iz podzial miejsc w Izbie Gmin pomiç dzy prowincje bç dzie odzwierciedlac liczbç lud-nosci, a liczba miejsc w tej izbie, jak i granice okrç gô w wyborczych bç- dy aktualizowane co 10 lat, na podstawie danych spisu powszechnego. Granice okrç gô w wyborczych terytoriô w sy stale, gdyz obejmujy ich powierzchnie. Federalny charakter pañ stwa koryguje nieco zasadç proporcjonalnej reprezentacji, dostosowujyc jy do geograficznych, de-mograficznych i politycznych czynnikó w, naruszajyc tym samym za-sadç ró wnosci materialnej wyboró w. Niektô re okrç gi zajmujy znaczne obszary, a sy malo zaludnione, jak okrç g wyborczy Nunawut rozpos-cierajycy siç na terytorium 2 mln km2 zamieszkany przez 30 tys. osó b. Inne odwrotnie, jak Papineau w Quebeku zajmujycy tylko 9 km2, a obejmujycy 100 tys. mieszkañ có w. Z kolei czynniki polityczne zade-cydowaly o tym, ze Quebec ma wiç cej mandató w niz wynikaloby to z proporcjonalnego podzialu miejsc, w stosunku do liczby ludnosci. Zatem do zdobycia mandatu z tej prowincji potrzeba mniej glosó w,...