Content area
Full text
Geheime activiteiten verhouden zich slecht tot openbaarheid en deelname aan openbaar debat, zo was lange tijd de gedachte ten aanzien van inlichtingen- en veiligheidsdiensten. In deze afsluitende bijdrage zullen wij, onder verwijzing naar de hiervoor gepubliceerde bijdragen, laten zien dat juist het gebrek aan informatie over werkwijze en bevoegdheden van de Nederlandse geheime diensten de overheid parten speelt. Dat geldt zeker nu momenteel een deel van de burgerij aan de rest van de burgers meningsvorming over deze materie als het ware opdringt door middel van een referendum. De overheid staat op achterstand, maar dat had niet gehoeven. En louter roepen dat de burger alles verkeerd begrijpt, zal niet helpen.
Uit diverse bijdragen in dit themanummer komt naar voren dat de AIVD – aan de MIVD is altijd minder aandacht besteed – al decennialang gevangen zit in beeldvorming. Eleni Braat en Constant Hijzen laten dit zien aan de hand van parlementaire en, iets breder, maatschappelijke debatten. Metaforen spelen een belangrijke rol in die beeldvorming. Ze zijn vooral geschikt om wat ons vreemd is om te zetten in iets wat ons eigen is. Hoe vreemder het vreemde is, des te groter de kans is dat de metafoor mank gaat. Maar dit doet niets af aan de sociale functie van de metafoor, die reële gevolgen heeft. Het is een verwoording van het Thomas-theorema uit 1928: ‘If men define situations as real, they are real in their consequences.’Concreet betekende dit dat in het verleden de verantwoordelijke bewindslieden, liefst in tandem met de diensthoofden, feiten presenteerden, nuances aanbrachten en spookbeelden ontzielden. In reactie op de metaforen die in pers, parlement en soms op straat rondwaarden, schoten ze in het defensief.
Dat roept de vraag op waar het spaak loopt. Diverse bijdragen, bijvoorbeeld die van Peter Koop en Rob Dielemans, wekken de indruk dat er met de nieuwe Wiv 2017 niet zoveel aan de hand is, bijvoorbeeld doordat die in maar weinig opzichten verschilt van de Wiv 2002. De reden dat er een referendum is en dat er wordt geschreven over een ‘sleepwet’ is primair een kwestie van verkeerde beeldvorming en ongelukkige metaforen. Aan wie ligt het nu dat er nu een referendum komt en aan wie ligt het dat er een kans bestaat dat het referendum tot een negatieve uitkomst...